نقش تحزب در جذب مشارکت عمومی/11
نقش تحزب در جذب مشارکت عمومی/11
#شفیعی_مطهر
مفهوم شناسی تحزب
امام خمینی(ره) و تحزب
رویکرد
امام خمینی نسبت به احزاب در شرایط متفاوت و مقاطع تاریخی متفاوت،
تغییراتی داشته است. آنچه باید همواره در نظر داشت این است که روند
موضع‌گیری ها و سخنان امام خمینی بیانگر این است که رویکرد امام در مورد
احزاب فرمایشی رژیم پهلوی قاعدتاً متفاوت از رویکرد ایشان نسبت به احزاب
عصر جمهوری اسلامی باشد؛ بنابراین با توجه ویژه به این امر باید در مورد
دیدگاه امام خمینی نسبت به پدیده‌های سیاسی ـ اجتماعی خصوصاً احزاب سیاسی،
اظهارنظر کرد.
امام
حفظ وحدت را بزرگ ترین نیرو در مقابل قدرت های خارجی و دشمنان اسلام و
انقلاب می‌دانسته است. امام خمینی در بیانی صریح، احزاب پیش از انقلاب را
عاملی در جهت از بین بردن اتحاد مردم و ایجاد شکاف و دسته‌بندی‌های
غیرواقعی در جامعه معرفی می‌کند. در این رابطه امام می‌فرماید:
«اصل
این احزابی که در ایران از صدر مشروطیت پیدا شده است، آن که انسان می‌فهمد
این است که این احزاب ندانسته به دست دیگران پیدا شده است؛ و خدمت به
دیگران بعضی از آن ها کرده‌اند. من این طور احتمال می‌دهم که در سایر ممالک
ـ که آن وقت مهم انگلستان بوده است ـ آن ها یک احزابی درست کردند برای به
دام انداختن ممالک عقب‌افتاده و ممالکی که از آن ها استفاده می‌خواستند
بکنند... در ممالک ما، و خصوصاً در مملکت ایران، از اول که احزاب درست شده
است، این ها ـ هر جمعیتی یک حزبی درست کردند دشمن با احزاب دیگر. یک صحنه
مبارزه بین احزاب. و این از باب این بوده است که چون خارجی ها می‌خواستند
از اختلاف ملت ها، از اختلاف توده‌های مردم استفاده کنند، یکی از راه هایی
که موجب این می‌شود که اختلاف پیدا بشود و مردم با هم در یک مسائلی مجتمع
نشوند، قضیه احزاب بوده است... اساساً باب احزاب، از اول که پیدا شده است و
این ها با هم جنگ و نزاع کردند، به نظر می‌رسد که با دست دیگران [بوده]
برای این که این ها با هم مجتمع نشوند. و آن ها از اجتماع یک توده‌ای
می‌ترسند، از این جهت به واسطه این که این ها مجتمع با هم نشوند و مربوط با
هم نباشند.»
(صحیفه امام، ج 5، ص 274-ـ276)
پدید
آمدن حزب رستاخیز به وسیله حکومت و اعلام نظام تک حزبی در کشور و فرمایشی
بودن این حزب از طرفی و اجبار در عضویت در آن از طرف دیگر خشم امام را
برانگیخت و باعث شد که بر مخالفت امام با تحزب ـ و خصوصاً حزب رستاخیز ـ
افزوده شود. در این رابطه امام در پاسخ به استفتایی در سال 1353 فرمودند:
«ایران
تنها کشوری است که حزبی به امر «ملوکانه» تأسیس کرده و ملت مجبور است وارد
آن شود، و هر کس از این امر تخلف کند، سرنوشت او یا حبس و شکنجه و تبعید و
یا از حقوق اجتماعی محروم شدن است.»
(همان، ج 3، ص 72)
امام
تشکیل این حزب و اجبار در عضویت آن را دلیلی بر خفقان رژیم شاه می‌دانست
که از این طریق رژیم قصد داشته قوة مقاومت مردم در مقابل حکومت را به کلی
سلب نماید، بنابراین این حزب را مخالف اسلام و مصالح ملت ایران می‌دانست و
شرکت در آن را حرام شرعی اعلام کرد:
«نظر
به مخالفت این حزب با اسلام و مصالح ملت مسلمان ایران، شرکت در آن بر عموم
ملت حرام و کمک به ظلم و استیصال مسلمین است؛ و مخالفت با آن از روشن‌ترین
موارد نهی از منکر است» (همان، ج 3، ص 71)
ادامه دارد...
@amotahar
