امام حسین(ع) و نهادینه کردن فرهنگ عاشورا
امام حسین(ع) و نهادینه کردن فرهنگ عاشورا
شاید برخی بر این پندار باشند که قیام آگاهانه و شهادت مظلومانه امام حسین(ع) را هرگونه تحلیل کنیم، قطعا نمی تواند یک توجیه فرهنگی داشته باشد! در حالی که همین حرکت به ظاهر خشونت آمیز دقیقا رنگی ستم ستیز و مهرآمیز داشته و مصداق اتم زمینه سازی برای کارهای فرهنگی است. با سیری در سیره سراسر روشنگری آن حضرت و بررسی سخنان کوتاه منقول از ایشان درمی یابیم که این امام آزاده در همه عمر حتی روز عاشورای خونین بیش از هر چیز تشته آگاهی و ارشاد مردم بوده است. حضرت امام حسین(ع) در بیانی نیایش گونه به درگاه خداوند عرض می کند:
« اللهم انک تعلم انه لم یکن الذی کان منافسه فی سلطان و لاالتماس شی من فضول الحطام ، ولکن....لنظهر الاصلاح فی بلادک ».
« خدایا! تو می دانی که این قیام و اقدام، اقتدارگرایانه و یغماگرانه نبوده و نیست ، بل که بدان منظور است که در جامعه اصلاحات صورت گرفته و ظهور یابد.»
(تحف العقول، بخش سخنان امام حسین علیه السلام)
و در بیان دیگری هم در گفت وگوی با محمد حنفیه ، با تاکید بر نفی خشونت باری و شرارت آمیزی حرکت ، اقدام خویش را اصلاح طالبانه توصیف کرده ، می فرماید:
«...لطلب الاصلاح فی امه جدی» (همان)
امام حسین (ع) وقتی فراخوان وسیع مردم کوفه را مبنی بر حمایت از خود دیدند، با تمام قوا به پا خاستند ، ولی این مردم عهدشکن بودند که با بی وفایی باعث شهادت ایشان و یاران باوفایشان شدند.
به چند سخن برگزیده ایشان توجه فرمایید. در همه احادیث منقول از سیدالشهدا شوق ارشاد و راهنمایی و آگاهی بخشی مردم موج می زند.
اصلاح امت، نه قدرت طلبی
اللهم إنّک تعلم ما کان منا تنافسا فی سلطان و لا التماسا من فضول الحطام و لکن لنرد المعالم من دینک و نظهر الاصلاح فی بلادک و یأمن المظلومون من عبادک و یعمل بفرائضک و سننک و احکامک. (تحف العقول، ص 243)
در باره فلسفه قیامش فرمود:
بار خدایا! تو می دانی که آنچه از ما اظهار شده برای رقابت در قدرت و دستیابی به کالای دنیا نیست، بلکه هدف ما این است که نشانه های دینت را به جای خود برگردانیم و جوامع انسانی را اصلاح کنیم تا ستمدیدگان از بندگانت امنیت یابند و به واجبات و سنت ها و دستورهای دینت عمل شود.
تباهی دنیا
ان هذه الدنیا قد تغیرت و تنکرت و ادبر معروفها، فلم یبق منها الا صبابه کصبابه الاناء و خسیس عیش کالمرعی الوبیل، الا ترون ان الحق لا یعمل به و ان الباطل لایتناهی عنه، لیرغب المومن فی لقاء الله محقا، فانی لا اری الموت الا سعادة و لاالحیاة مع الظالمین الا برما ان الناس عبید الدنیا و الدین لعقٌ علی السنتهم یحوطونه ما درّت معائشهم فاذا محصوا بالبلاء قل الدیانون.
(تحف العقول، ص 249 250)
امام حسین (ع) در هنگام سفر به کربلا فرمود:
راستی این دنیا دگرگونه و ناشناس شده و معروفش پشت کرده، و از آن جز نمی که بر کاسه نشیند و زندگی ای پست، همچون چراگاه تباه، چیزی باقی نمانده است. آیا نمی بینید که به حق عمل نمی شود و از باطل نهی نمی گردد؟ در چنین وضعی، مؤمن به لقای خدا سزاوار است. و من مرگ را جز سعادت، و زندگی باظالمان را جز هلاکت نمی بینم. به راستی که مردم بنده دنیا هستند و دین بر سر زبان آن هاست و مادام که برای معیشت آن ها باشد، پیرامون آن اند، و وقتی به بلا آزموده شوند، دینداران اندک اند.
نشانه های مقبول و نامقبول انسان ها
من دلائل علامات القبول: الجلوس الی اهل العقول. و من علامات اسباب الجهل المماراة لغیر اهل الکفر. و من دلائل العالم انتقاده لحدیثه و علمه بحقائق فنون النظر. (تحف العقول، ص 252)
از دلائل نشانه های قبول، همنشینی با خردمندان است. و از نشانه های موجبات نادانی، مجادله با مسلمانان. و از نشانه های دانا این است که سخن خود را نقّادی می کند و به حقایق فنون نظر داناست.
منزلت معلم معارف دینی
در فرهنگ اسلامی به علم و علم آموزی اهمیت فوق العاده ای داده شده است؛ به گونه ای که علی علیه السلام تصریح می کنند:
«هرکس به من حرفی بیاموزد، مرا بنده خود ساخته است».
نقل می کنند وقتی عبدالرحمن سلمی، معلم یکی از فرزندان امام حسین علیه السلام ، به او سوره حمد را آموخت، امام حسین علیه السلام هدایای به او دادند که چنین عملی در مقابل چنان کاری تا به آن روز از کسی دیده نشده بود. بعضی از افرادی که چنین بخششی را از آن حضرت دیدند. به او اعتراض کردند که پاداش مورد استحقاق این معلم بسیار کم تر از آن مبلغی بود که شما به او عطا فرمودید. امام حسین علیه السلام در پاسخ فرمودند:
«این مقدار پاداش در برابر آنچه او به فرزند من آموخته بود، بسیار ناچیز است. ارزش کار معلم بسیار بیشتر از این مقدار هدایاست».
سفارش به تقوا
امام حسین علیه السلام در سفارش به تقوا و بیان آثار آن می فرمایند:
« شما را به رعایت تقوای الهی سفارش می کنم؛ زیرا خداوند برای کسی که تقوای الهی را پیشه خود سازد، ضمانت کرده است که احوالش را از آنچه ناخوش می دارد، به آنچه دوست می دارد، دگرگون سازد و از آن راهی که هرگز گمان نمی کرد، روزی اش را مقرر فرماید. پس بپرهیزید از این که در زمره کسانی باشید که از مردم بر گناهانشان بیمناک اند، ولی از کیفر گناه و کوتاهی های خود آسوده خاطر یا غافل اند. هرگز کسی با فریب و حیله داخل بهشت نمی شود و کسی جز از طریق اطاعت از احکام الهی به کمالاتی که خداوند برای انسان مقدّر کرده است، دست رسی پیدا نمی کند».
مرد آزاده کیست؟
امام حسین علیه السلام می فرمایند:
«هرآنچه در شرق و غرب آفتاب بر آن می تابد، از قبیل دریا، خشکی، کوه و دشت، همه نزد خداشناسان و اولیای خدا ناچیز و مانند برگشتن سایه است... مرد آزاده این چیزهای پست (زخارف دنیوی را) را به مردم دنیا وا می گذارد؛ زیرا بهای آزادمرد هیچ چیز جز بهشت نیست. پس شما خود را به غیر بهشت نفروشید و کسی که با به دست آوردن مال و مقام ناچیز دنیا خشنود شود، بی شک به پست ترین چیز راضی شده است».
